2023 yılına, artan enflasyon karşısında başta gelişmiş ülkeler olmak üzere merkez bankalarının uyguladığı sıkı para politikaları ve jeopolitik risklerin olumsuz etkisiyle daralan küresel ticaret kaygıları hakim oldu.
Türkiye açısından ise 2023 gerçekleştirilen genel seçimlerin ardından uzun süredir izlenen ve yüksek enflasyona neden olan politikalarda radikal bir değişimin hakim olduğu bir yıl oldu. Ortadoks iktisadi politikalara geri dönüşe rağmen yüksek enflasyonun artarak sürmesiyle 2004 yılında terk ettiğimiz enflasyon muhasebesi yeniden uygulamaya kondu. Evet, mevcut koşulları böyle özetlemek mümkün. Fortune Türkiye ve CRIF Türkiye işbirliği ile gerçekleştirilen Fortune 500 Türkiye 2023 araştırması, bu şartlara rağmen şirketlerin net karlarını önemli oranda artırabildiklerini ortaya koydu.
Yüksek net kâr marjı
Fortune 500 Türkiye 2023 şirketlerinin, toplam net kârı 2022 yılına göre yüzde 77.16 oranında artarak 965.8 milyar TL’ye çıktı. Böylece Fortune 500 şirketlerinin net kârı 1 trilyon sınırına yaklaştı.
Araştırma sonuçları, 2023 yılında Fortune 500 şirketlerinin esas faaliyet kar marjının bir önceki yıla göre, 1.71 puan azaldığını, diğer gelir gider dengesinin 3.11 puan, finansman giderlerinin ise 1.67 puan arttığını ortaya koyuyor.
Şirketlerin vergi öncesi kar marjı, bir önceki yıla göre 0.27 puan azalırken, vergi marjında oluşan 0.97 puanlık azalışın da etkisiyle bir önceki yıl yüzde 6.83 olan şirketlerin net kar marjı, yüzde 7.53’e yükseldi. Fortune 500 Türkiye 2023 araştırması, 2023 yılında son beş yılın en düşük esas faaliyet kar marjı gerçekleşirken, buna karşın en yüksek net kar marjının sağlandığını ortaya koyuyor.
Net satışlar yüzde 60,6 arttı
Fortune 500 Türkiye 2023 araştırması, enflasyon muhasebesinin uygulamaya girmesiyle farklılaşan bir bilanço yapısının ortaya çıktığını net olarak ortaya koydu. Nitekim araştırmaya katılan ve finansal tablolarının UFRS çerçevesinde hazırlayan şirketler enflasyon muhasebesi uygularken, finansal tablolarını UFRS çerçevesinde hazırlamayan şirketler ise sadece 2023 yılı bilançolarının ilgili kalemlerini düzeltip, diğer finansal tablolarında bir düzeltme yapmadı. Fortune 500 Türkiye 2023 Listesi’nde yer alan şirketlerin toplam net satışları, Fortune 500 Türkiye 2022 Listesi’ne kıyasla yüzde 60.6 artarak 12 trilyon 828 milyar TL yükseldi. Ancak enflasyon muhasebesi uygulamasının farklılaşması şirketlerin net satışlarının da farklılaşmasını beraberinde getirdi. Şöyle ki; Fortune 500 şirketlerinden finansal tablolarını UFRS uyarınca hazırlayan şirketlerin toplam net satışları, reel olarak yüzde 3.61 oranında artarken, finansal tablolarını UFRS uyarınca hazırlamamış olan şirketlerin toplam net satışları ise nominal olarak yüzde 33.53 artarken, ÜFE dikkate alındığında reel olarak yüzde 7.41 oranında daraldı.
Listenin öncüleri hangi şirketler?
Fortune Türkiye ve CRIF Türkiye’nin bu yıl 17’incisini gerçekleştirdikleri ve Türkiye’nin en büyük 500 şirketinin listelendiği Fortune 500 Türkiye 2023 araştırması, Türkiye’nin en büyük 500 şirketini, net satışlarına göre sıralıyor. Araştırma kapsamında ayrıca şirketler; ihracat, faiz ve vergi öncesi kâr/zarar, aktif toplamı, özkaynaklarına göre de sıralanıyor. Sektörel ve iller dağılımının yanı sıra borsa şirketlerinin finansal performanslarının da ayrıntılı yer aldığı Fortune 500 Türkiye 2023’te, farklı kriterlere göre oluşturulan çeşitli alt listeler de yer alıyor.
Fortune 500 Türkiye 2023 sıralamasında Enerji Piyasaları İşletme, 839 milyar TL net satış geliriyle bu yılda ilk sıraya yerleşti. Tüpraş (Türkiye Petrol Rafineleri), 686 milyar TL satış geliriyle listeye ikinci sıradan girdi. 504 milyar TL net satış geliriyle THY (Türk Hava Yolları) üçüncü sırada girdiği listenin diğer ilk onunda yer alan şirketler ise şöyle sıralanıyor: Ahlatcı Kuyumculuk Sanayi ve Ticaret, Ford Otomotiv Sanayi, Petrol Ofisi, BİM Birleşik Mağazalar, Opet, Arçelik ve Shell&Turcas Petrol A.Ş.
24 şirket 100 milyar TL’yi geçti
Fortune 500 Türkiye 2023 Listesi’nde yer alan şirketler içinde net satış gelirleri, 10 milyar TL’nin üzerinde olan şirket sayısında büyük bir artış var. Net satışları 10 milyar TL’nin üzerinde olan şirket sayısı 2023 yılında 2022 yılına göre 80 adet artarak 218 oldu. Geçen yıl 138 şirketin satış geliri 10 milyar TL sınırını aşmıştı. Bu rakam bir önceki yıl 65’ti. Net satışları 25 milyar TL’nin üzerinde olan şirket sayısı, 2023 yılında 2022 yılına göre 26 adet artarak 85 oldu. Bu rakam geçen yıl 59’da kalmıştı. 50 milyar liranın üzerinde net satış gelirine sahip olan şirket sayısı, 43’e çıkarken, 100 milyar TL’nin üzerinde net satış gelirine sahip olan şirket sayısı ise 24’e ulaştı. Fortune 500 Türkiye-2022 listesinde 100 milyar TL’nin üzerinde net satış gelirine ulaşan şirket sayısı 13 olmuştu.
Ciro alt sınırı 2022 yılına göre yüzde 62.7 artarak 3 milyar 621 milyon TL’ye ulaştı. Listenin en son sırasında yani 500. şirketin net satışları 3 milyar 621 milyon TL olarak gerçekleşti. Önceki yıl bu rakam 2 milyar 225 milyon TL olarak gerçekleşmişti. Söz konusu rakam 2020 yılında, 629 milyon TL, 2013 yılında yani 10 yıl önce ise sadece 230 milyon TL’de kalmıştı. Fortune 500 Türkiye 2023 araştırması, şirketlerin önemli büyüklüklere ulaştıklarını, küresel rekabet sisteminde bu ölçekleriyle etkilerini artırabileceklerini gösteriyor.
İhracat 3 trilyon TL
2023 yılında küresel ticaretin zayıflamasına paralel Türkiye’nin toplam ihracatı da yerinde saydı. Bir miktar daha iyi bir durum olsa da Fortune 500 Türkiye şirketlerinin bu durumdan etkilendiği görülüyor. Nitekim Fortune 500 Türkiye şirketlerinin toplam ihracatı 2022 yılına göre TL bazında yüzde 46.4 artarak 3 trilyon 118 milyar TL oldu. Dolar bazında bakıldığında ise 2023 yılında Fortune 500 şirketlerinin toplam ihracatının yüzde 2.1 oranı ile düşük bir performans sergiledikleri görülüyor.
Borsa şirketleri, en yüksek sayıya ulaştı
Artan yerli yatırımcı sayısının yanı sıra sermaye piyasalarının sunduğu finansman olanakları şirketlerin sermaye piyasalarına olan ilgisinin artmasına neden oldu. Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği verilerine göre, 2021 yılında 52, 2022 yılında 40, 2023 yılında 54, 2024 yılını ilk yarısında ise 22 şirketin halka arzı gerçekleşti. Bu halka arzların etkisiyle Fortune 500 Türkiye şirket sıralamasında yer alan Borsa İstanbul’da işlem gören şirket sayısı da son yıllarda artış gösterdi. Fortune 500 Türkiye-2021 listesinde 107, 2022 listesinde 126’ya, 2023 listesinde ise 138’e çıktı. Böylece Fortune 500 Türkiye araştırmasının gerçekleştirildiği ilk yıl olan Fortune 500 Türkiye 2007 listesinden bugüne geçen 17 yıllık dönem içerisinde en yüksek BİST şirketi sayısı ile tarihi rekor kırıldı.
İstihdamda artış sınırlı kaldı
Kârlılıkta sağlanan önemli iyileşmeler ve artışlara rağmen Fortune 500 Türkiye şirketlerinin istihdamında önceki yıllarda olduğu gibi geçen yıl da sınırlı bir artış yaşandı. Fortune 500 Türkiye Listesi’ndeki şirketlerin, 2022 yılında 1 milyon 376 bin olan istihdamı, 15.2 bin kişi (yüzde 1,1) artarak 2023 yılında 1 milyon 391 bine çıktı.
